ประโยค หมายถึง ข้อความที่มีทั้งภาคประธาน และภาคแสดง  มีใจความสมบูรณ์ครบถ้วน 

          ประโยคแบ่งได้ 3 ชนิด คือ

1.ประโยคความเดียว คือ ประโยคที่มีใจความเดียว มีประธานบทเดียว และกริยาเดียว เช่น 

• – กล้าเล่นฟุตบอลที่สนามโรงเรียน
• – คุณแม่ไปซื้อของที่ตลาด
• – ฉันกำลังอ่านหนังสือสารคดีด้วยความสนใจ

ข้อสังเกต คำสันธานที่ใช้เชื่อมเป็นการเชื่อมระหว่างคำ

2.ประโยคความรวม คือ ประโยคที่รวมประโยคความเดียวตั้งแต่ 2 ประโยคขึ้นไปเข้าด้วยกัน โดยใช้สันธานเเชื่อมประโยค เช่น

• – ดาทำการบ้านและดูทีวีไปด้วย
• – อาหารและยาเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับมนุษย์
• – ฉันอยากไปเที่ยวแต่พ่ออยากอยู่บ้าน
• – เธอจะทานของคาวหรือของหวาน

ข้อสังเกต คำสันธานใช้เชื่อมประธานหรือกริยาเป็นการเชื่อมประโยค

3.ประโยคความซ้อน คือ ประโยคที่มีใจความหลักประโยคหนึ่งและอีกประโยคหนึ่งเป็นประโยคย่อย  มีข้อสังเกตคือ ประโยคหลัก (มุขยประโยค) กับ ประโยคย่อย (อนุประโยค) ของประโยคความช้อนมีน้ำหนักไม่เท่ากัน

ลักษณะของประโยคความซ้อน

1.   เป็นประโยคที่รวมเอาประโยคความเดียว 2 ประโยคไว้ด้วยกัน และใช้คำสันธานเป็นเครื่องเชื่อม
2. เมื่อแยกประโยคความซ้อนออกจากกันแล้ว จะมีน้ำหนักหรือความสำคัญไม่เท่ากันโดยประโยคหนึ่งจะเป็นประโยคหลัก อีกประโยคหนึ่งจะเป็นประโยคย่อย
3. ประโยคย่อยทำหน้าที่เป็น

• – ประธานของประโยค
• – กรรมของประโยค
• – วิเศษณ์ขยายกริยา หรือวิเศษณ์ของประโยค
• – วิเศษณ์ขยายประธานหรือกรรม

ตัวอย่างของประโยคความซ้อน

• คุณลุงเอ็นดูหลานซึ่งเป็นกำพร้าตั้งแต่อายุ ๗ ปี
•  คุณปู่ฟังเพลงไทยเดิมมันมีลีลาเนิบนาบ
• คุณตารับประทานยาที่ได้มาจากโรงพยาบาล

ประโยคความซ้อนมี 3 ประเภท ดังนี้

 1.นามานุประโยค หมายถึง ประโยคความซ้อนที่ประโยคย่อยทำหน้าที่แทนคำนาม เช่น

•  – ฉันไม่ชอบคนรับประทานอาหารมูมมาม  (กรรม)
• – คนขาดมารยาทเป็นคนน่ารังเกียจ  (ประธาน)
• – ฉันไม่ได้บอกเธอว่าเขาเป็นคนฉลาดมาก  (กรรม)

2. คุณานุประโยค หมายถึง  ประโยคความซ้อนที่มีประโยคย่อยทำหน้าที่คล้ายคำวิเศษณ์ขยายคำนามหรือขยายสรรพนาม และใช้คำสันธาน ผู้ ที่   ซึ่ง  อัน ในการเชื่อม เช่น

•  – ท่านที่ร้องเพลงอวยพรโปรดมารับรางวัล
• – เราหวงแหนแผ่นดินไทยอันเป็นบ้านเกิดเมืองนอนของเรา
• – ครูที่ใกล้ชิดกับนักเรียนมากย่อมรู้นิสัยของนักเรียน

     คำที่เชื่อมประโยคหลักกับประโยคย่อยให้เป็นประโยคความซ้อนแบบนี้ได้แก่  ที่  ซึ่ง  อัน เรา เรียกว่า ประพันธสรรพนาม หรือสรรพนามเชื่อมประโยค

3.วิเศษณานุประโยค หมายถึง ประโยคความซ้อนที่มีประโยคหลักและประโยคย่อยและประโยคย่อยนั้น ๆ อาจทำหน้าขยายคำกริยาหรือขยายคำวิเศษณ์ก็ได้ โดยสังเกตจากคำสันธาน  เมื่อ, จน, เพราะ, ราวกับ, ระหว่างที่ เป็นตัวเชื่อม เช่น

• – เพื่อน ๆ กลับไปเมื่องานเลิกแล้ว
• – นภาทำงานหนักจนป่วยไปหลายวัน
• – เธอนอนตัวสั่นเพราะกลัวเสียงปืน